Doanh nghiệp cần nhanh chân ký hợp đồng kiểm toán

Nếu các Doanh nghiệp quyết định ký hợp đồng kiểm toán ngay trong quý I của năm, các kiểm toán viên sẽ có thời gian tiếp cận với Báo cáo tài chính từng quý, thì công việc soát xét sẽ đơn giản và hiệu quả hơn nhiều. Ông Bùi Văn Mai, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) đã chia sẻ

Theo tôi, sự chênh lệch giữa con số trên Báo cáo tài chính trước và sau kiểm toán cũng là điều bình thường, chứng tỏ các kiểm toán viên đã tìm ra “kẽ hở” trong các Báo cáo tài chính và điều này cũng thể hiện sự độc lập, khách quan của kiểm toán viên và sự cần thiết của kiểm toán.

Trên thực tế, chế độ, chính sách kế toán, kiểm toán vẫn tồn tại nhiều điểm chưa thống nhất và được thay đổi thường xuyên. Nếu Doanh nghiệp không cập nhật kịp thời chế độ, chính sách mới, vẫn hạch toán theo quy định cũ thì tất yếu dẫn đến việc các số liệu tài chính trước và sau kiểm toán, soát xét bị vênh. Tuy nhiên, nếu số liệu trước và sau kiểm toán chênh lệch lớn thì đây là điều đáng quan ngại.

Nếu chia bình quân thì một Công ty kiểm toán phải “care” khoảng 25 Doanh nghiệp, tôi cho rằng con số này không quá lớn. Tuy nhiên, điều bất cập hiện nay là các Công ty kiểm toán phải thực hiện cùng lúc nhiều hợp đồng trong một thời gian ngắn. Chỉ có khoảng 20 ngày cho mọi công đoạn thực hiện làm báo cáo soát xét; trong đó, 5 – 10 ngày dành cho các Doanh nghiệp lập Báo cáo tài chính, còn hơn 10 ngày cho kiểm toán viên. Chưa kể, tại Doanh nghiệp có nhiều công ty con, số liệu phải hợp nhất mất nhiều thời gian, khiến Công ty kiểm toán bị quá tải, dễ gây ra tình trạng báo cáo soát xét sai sót trong trường hợp các Doanh nghiệp cố tình vi phạm.

Theo tôi, chúng ta cần khuyến khích các Doanh nghiệp thay đổi niên độ tài chính, thay vì dồn hết vào ngày 31/12 như hiện nay, thậm chí cần có những chính sách khuyến khích như giãn nộp thuế cho Doanh nghiệp thay đổi niên độ… Trên thực tế, việc Doanh nghiệp áp dụng niên độ kế toán bắt đầu từ đầu năm và kết thúc vào cuối năm chỉ là một thói quen, và chính thói quen này đã tạo áp lực đối với các Công ty kiểm toán trong việc kiểm toán Báo cáo tài chính năm, Báo cáo tài chính bán niên cùng một lúc cho nhiều Doanh nghiệp… Chưa kể, có nhiều trường hợp, kiểm toán và Doanh nghiệp không thống nhất được ý kiến, dẫn đến kiểm toán khó phát hành được báo cáo kiểm toán.

Ngoài nguy cơ “dồn toa” kiểm toán thì còn một nguyên nhân khác có thể dẫn dẫn đến sai sót của báo cáo soát xét là nhiều Doanh nghiệp niêm yết lựa chọn Công ty kiểm toán khá muộn. Thậm chí, có nhiều Doanh nghiệp gần cuối quý II mới tổ chức Đai hội cổ đông, lúc đó mới quyết định ký hợp đồng kiểm toán , trong khi hết quý II đã phải làm báo cáo soát xét. Nếu các Doanh nghiệp quyết định sớm, ngay trong quý I của năm, thì các kiểm toán viên sẽ có thời gian tiếp cận với Báo cáo tài chính từng quý, thì công việc soát xét sẽ đơn giản và hiệu quả hơn nhiều.

Ngoài ra, theo tôi thay vì lựa chọn kiểm toán viên cho từng năm, các Doanh nghiệp nên chuyển qua ký hợp đồng 3 năm một. Bởi nếu có một thời gian dài gắn bó với Doanh nghiệp, kiểm toán viên sẽ có cái nhìn hệ thống hơn về Doanh nghiệp, giúp công việc kiểm toán đỡ tốn thời gian mà lại hiệu quả hơn so với việc Doanh nghiệp thay đổi kiểm toán viên hàng năm.

Các quy định xử phạt vi phạm trong lĩnh vực kiểm toán độc lập mặc dù đã có nhưng vẫn chưa hoàn thiện. Trước đây, một số trường hợp kiểm toán viên đã bị xử phạt cấm hành nghề trong năm tiếp theo, thậm chí bị phạt hành chính cao nhất bằng 10 lần so với mức phí kiểm toán trong hợp đồng đối với Doanh nghiệp.

Hiện nay, VACPA được Bộ Tài chính ủy quyền phối hợp Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (đơn vị chấp thuận các Công ty kiểm toán đủ điều kiện kiểm toán) thực hiện kiểm tra, giám sát, phát hiện các trường hợp sai sót để có hướng xử lý kịp thời. Tuy nhiên, dự kiến, trong năm nay, khi Nghị định của Chính phủ hướng dẫn về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm toán độc lập được ban hành, sẽ có những quy định cụ thể, chặt chẽ hơn và từ đó, sẽ có những chế tài xử phạt mang tính răn đe hơn.

Tuy nhiên, tôi cho rằng, các kiểm toán viên thường đã rất thận trọng và thực hiện đúng chức năng của mình, góp phần minh bạch hóa tối đa thông tin tại các Doanh nghiệp. Song, nếu các Doanh nghiệp có ý đồ “chế biến” số liệu tài chính và hợp thức hóa các chứng từ kế toán thì kiểm toán viên rất khó để phát hiện. Tình trạng này không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà cũng là tình trạng chung trên thế giới.