Phương pháp, tiêu chí đánh giá tình hình thực thi pháp luật trong lĩnh vực tài chính

Cùng với việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, công tác theo dõi thi hành pháp luật ngày càng được chú trọng và được xác định là một trong những khâu then chốt trong quá trình thực hiện yêu cầu quản lý xã hội bằng pháp luật, theo pháp luật. Để tiếp tục hoàn thiện công tác này sau ba năm triển khai, sáng ngày 10/7/2012, Bộ Tài chính đã phối hợp với Dự án Quỹ Tín thác Đa biên giai đoạn 2 (MDTF2) tổ chức Hội thảo “Phương pháp, tiêu chí đánh giá tình hình thực thi pháp luật trong lĩnh vực tài chính – định hướng hoàn thiện”. Hội thảo đã thu hút sự quan tâm, đóng góp ý kiến của đông đảo các chuyên gia, các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Tài chính và một số cơ quan, đơn vị có liên quan. Tham dự Hội thảo có đại diện Vụ Pháp chế, Bộ Tài chính; đại diện Ban Quản lý dự án MDTF2; Bộ Tư pháp; Dự án Hỗ trợ triển khai các Hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ và WTO hợp tác với Văn phòng Chính phủ; Phòng Thương mại Công nghiệp Việt Nam (VCCI).

Theo đánh giá của Vụ Pháp chế, Bộ Tài chính, một trong những hạn chế lớn nhất của công tác theo dõi thi hành pháp luật là chưa có hành lang pháp lý đầy đủ, toàn diện, bao quát để đánh giá tình hình tổ chức thi hành pháp luật, áp dụng pháp luật của các cơ quan quản lý nhà nước, việc chấp hành, tuân thủ pháp luật của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân để bảo đảm pháp luật sau khi ban hành phải được thi hành đầy đủ, nghiêm minh, thống nhất góp phần nâng cao hiệu quả điều chỉnh của pháp luật và hoàn thiện hệ thống pháp luật đang trong giai đoạn hoàn thiện; tiêu chí theo dõi thi hành pháp luật chưa định hình rõ nét; phương pháp thep dõi thi hành pháp luật còn đang trong giai đoạn thí điểm.

Tại Bộ Tài chính, ngay từ khi Thủ tướng Chính phủ ký, ban hành Quyết định số 1987/QĐ-TTg ngày 30/11/2009 phê duyệt Đề án “Triển khai thực hiện công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật”, Bộ Tư pháp ban hành Thông tư số 03/2010/TT-BTP ngày 03/3/2010 hướng dẫn thực hiện công tác theo dõi tình hình thi hành pháp luật và nay là Nghị định số 55/2011/NĐ-CP ngày 04/7/2011 Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế, công tác theo dõi thi hành pháp luật đã được triển khai với nhiều hoạt động như: thành lập Phòng Kiểm tra và Theo dõi thi hành pháp luật tài chính, tổ chức triển khai khảo sát theo dõi thi hành pháp luật về chứng khoán, bảo hiểm, kế toán và kiểm toán tại 6 địa bàn thí điểm; hàng năm lựa chọn, ban hành danh mục và thực hiện kiểm tra, theo dõi thi hành một số văn bản quy phạm pháp luật do Bộ Tài chính ban hành. Mặc dù vậy, kết quả đạt được vẫn chưa tương xứng với yêu cầu của công tác này.

Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế – Đặng Công Khôi cho biết, để việc theo dõi thi hành các văn bản quy phạm pháp luật về “tài chính (bao gồm: ngân sách nhà nước, thuế, phí, lệ phí và thu khác của ngân sách nhà nước, dự trữ nhà nước, tài sản nhà nước, các quỹ tài chính nhà nước, đầu tư tài chính, tài chính doanh nghiệp, tài chính hợp tác xã và kinh tế tập thể); hải quan; kế toán; kiểm toán độc lập; giá; chứng khoán;bảo hiểm; hoạt động dịch vụ tài chính và dịch vụ khác thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ” đảm bảo chính xác, khách quan và được thực hiện thuận lợi, thống nhất, được sự hỗ trợ của dự án Quỹ tín thác đa biên giai đoạn 2 (MTDF2), Bộ Tài chính đã phối hợp với chuyên gia tư vấn rà soát các quy định pháp lý hiện hành, tham khảo các nghiên cứu liên quan để xây dựng một báo cáo về tiêu chí đánh giá, phương pháp đánh giá tình hình pháp luật trong lĩnh vực tài chính.

Tại hội thảo, bà Phạm Thuý Hạnh, Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ cho rằng, nên có một bộ chỉ tiêu chung nhằm đánh giá tình hình thực hiện thi hành pháp luật vì các văn bản pháp luật dù trong lĩnh vực nào cũng có những đặc điểm chung, không nên có bộ tiêu chí riêng cho từng ngành, từng cơ quan sẽ khó đánh giá khách quan, thống nhất, mà yêu cầu hàng đầu của việc đánh giá là phải khách quan. Trên cơ sở bộ chỉ tiêu đánh giá văn bản pháp luật chung, có thể xây dựng các bộ tiêu chí “cơ sở” để hướng dẫn thực hịên đánh giá. Hơn nữa, việc thực hiện đánh giá từ các bộ tiêu chí cơ sở cũng là phương pháp hợp lý, nhằm đánh giá từ góc độ thực tế của từng ngành, từng lĩnh vực. Tuy nhiên, các bộ tiêu chí cơ sở không thể tách rời với bộ tiêu chí chung, mà phải là các câu trả lời cho câu hỏi của tiêu chí chung. 

Theo bà Phan Minh Thuỷ, Ban Pháp chế – VCCI đánh giá, nội dung Đề án “Phương pháp, tiêu chí đánh giá tình hình thực thi pháp luật tài chính” quá đồ sộ mà chưa có dự kiến về các biện pháp bảo đảm thực hiện (nguồn lực) và lộ trình thực hiện, để thực hiện hiệu quả đồng thời quá nhiều nội dung, chi tiết, quy mô lớn như vậy là hết sức khó khăn, nên xem xét nội dung nào cần ưu tiên thực hiện trước. Bà Phan Minh Thuỷ cũng cho rằng, Đề án cần làm rõ những vấn đề về đối tượng thực hiện, đối tượng thụ hưởng; dự báo hiệu quả, những khó khăn, rủi ro có thể xảy ra và cách thức xử lý…

Buổi hội thảo cũng đã thu hút được nhiều ý kiến đóng góp của các chuyên gia về những vấn đề như: tiêu chí đánh giá; phương pháp đánh giá tình hình thực thi pháp luật trong lĩnh vực tài chính. Qua đó, Bộ Tài chính sẽ hoàn thiện báo cáo nghiên cứu, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc thu thập, xử lý thông tin của hoạt động đánh giá tình hình thi hành pháp luật trong lĩnh vực tài chính.