CPI âm – tiềm ẩn nhiều bất ổn

Trong khi các cơ quan Chính phủ đều lạc quan cho rằng, giá giảm, CPI âm là kết quả tích cực nhưng với nhiều chuyên gia kinh tế, xu hướng này lo nhiều hơn mừng. Thực chất, giảm thì có giảm nhưng giá vẫn cao.

Mổ xẻ câu chuyện giá cả thị trường các chuyên gia kinh tế đều lo cánh cánh về những bất ổn phía sau chỉ số CPI âm.

Nếu như ông Nguyễn Đức Thắng, Vụ trưởng Vụ Thống kê Giá, Tổng Cục Thống kê coi CPI thấp là tích cực, là kết quả thành công của Nghị quyết 11 được kiên trì thực hiện thì TS Ngô Trí Long, nguyên viện trưởng Viện nghiên cứu giá cả thị trường lại nhấn mạnh, sự giảm giá này mừng ít, lo nhiều.

Vì theo ông, bức tranh giảm giá hiện nay không phải là bền vững, không phải nhờ những lý do tích cực như chi phí giảm, hiệu quả tăng mà lại là do kinh tế quá khó khăn, sản xuất đình đốn, hàng tồn kho nhiều, sức mua suy kiệt. Thậm chí, đây là tình trạng nền kinh tế đã rơi vào suy giảm kép, việc lạm phát giảm thấp quá như hiện nay là ngoài mong muốn của cả Chính phủ, doanh nghiệp.

TS Nguyễn Minh Phong cũng đánh giá rằng, khác với đà giảm sâu CPI năm 2009 với nguyên nhân chủ yếu do khủng hoảng thế giới, còn năm nay, đà giảm này chủ yếu do nội tại kinh tế trong nước. Đây là lần đầu tiên trong 2 thập kỷ qua, tổng cầu của chúng ta xuống thấp như vậy. Đó là do sự trì trệ chung của một số thị trường liên ngành như bất động sản, làm cho hoạt động đầu tư kinh doanh ăn theo, thu nhập xung quanh bị suy giảm theo. Sự giảm giá này còn gắn liền với việc cung tiền ra nhiều nhưng lại ít xuống DN, mà điển hình là ẩn số 300.000 tỷ đồng Ngân hàng Nhà nước bơm ra, nhưng đọng ở đâu đó, loanh quanh khu vực Ngân hàng và Nhà nước chứ không tới được dân.

Một thông tin rất đáng ngại được ông Vũ Vinh Phú, Chủ tịch Hiệp hội các siêu thị Hà Nội đưa ra, cầu giảm là nguyên nhân hàng đầu chủ yếu nhất. Doanh số của các siêu thị đã giảm tới 10-12%. Số lượt khách mua rồi số hàng mua, trị giá gói mua hàng đều giảm cả. Các đợt khuyến mại, giảm giá hàng điện tử điện máy liên tục tung ra nhưng kết quả kích cầu tiêu dùng vẫn không như mong đợi, bởi 70% thu nhập của người dân đã dành cho lương thực, thực phẩm. DN giảm giá mà dân không có sức mua thì cũng vô nghĩa.

“Được tiếng” là CPI giảm, nhưng trên thực tế, giá cả thị trường hàng hóa vẫn cao so với khả năng mua của người dân. Theo phân tích của ông Vũ Vinh Phú, giá cả tháng 5 và 6 tuy có giảm đôi chút nhưng thực chất, đã hình thành một mặt bằng giá hàng hóa mới rất cao so với 2-3 năm trước. Sau vài năm lạm phát trỗi dậy liên tục, tốc độ tăng giá vượt nhanh hơn cả tốc độ tiền lương và thu nhập nên giờ, sức mua cạn kiệt dần.

Lấy ví dụ cho nghịch lý giảm giá mà giá lại cao, ông Phú cho biết, nếu như 12 trái dừa ở tỉnh Bến Tre chỉ bán được từ 10-12.000 đồng thì 1 quả dừa ở Hà Nội được bán tới 15.000-17.000 đồng, có nơi là 25.000 đồng. Có mặt hàng ở Hà Nội hiện nay, khi đưa đến bán lẻ, các siêu thị đòi chiết khấu lên tới 47%. Nhiều doanh nghiệp phân phối tỏ ra thiếu trách nhiệm với nhân dân, người tiêu dùng vì nhóm lợi ích thao túng. Xi măng, dầu ăn… họ đắp chiếu đấy, chờ giá cao lên thì bán. Thậm chí, được giao vốn bình ổn giá nhưng họ không trưng hàng bình ổn giá ra, vì lý do, sợ các tư thương khác đổ xô đến mua hàng bình ổn…

Một mặt hàng sau 3 cấp phân phối đã bị đẩy giá lên rất cao, khiến cho cả nhà sản xuất lẫn người tiêu dùng cuối cùng chịu thiệt thòi.

PGS TS Trần Xuân Hạ cũng bày tỏ, nhiều mặt hàng người nông dân làm ra nhưng lợi nhuận thực sự thì thuộc về khâu phân phối. Giữa khâu sản xuất và bán lẻ chênh lệch giá vô cùng cao. Mặt hàng cam ở Nghệ An, qua đường HỒ Chí Minh thì giá là 28.000 đồng/kg, đến nơi trung tâm thành phố giá bán cam đã là 60.000 đồng/kg. Một kg lợn hơi bán giá 32.000 đồng/kg, trong khi đó thịt lợn ở chợ đã là 80.000-90.000 đồng/kg.

Vì thế, các chuyên gia kinh tế đều kiến nghị, điều cốt yếu để giải tỏa sự bế tắc thị trường hiện nay là vấn đề đầu ra, giải phóng hàng tồn kho, khoan sức mua cho người dân. Bấy lâu, khâu trung gian phân phối gần như không được quản lý thì giờ, phải làm sao tìm ra quy luật cung cầu, cắt bớt khâu trung gian, phát triển sản xuất, hàng hóa dồi dào lên thì giá mới giảm theo lẽ “tự nhiên”, chứ không cần bình ổn. Nhà sản xuất phải có trách nhiệm tới cùng đối với hàng hóa của mình cả về giá và chất lượng.

Cùng đó, những tín hiệu khiến cho lạm phát có thể quay trở lại vào cuối năm cũng tiếp tục được cảnh báo.

Đó là xu hướng tăng giá trở lại vào cuối năm, giá các mặt hàng độc quyền như điện, nước tăng. Đà giảm của giá xăng dầu cuối năm có thể chững lại.

Ông Nguyễn Lộc An, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thị trường trong nước, Bộ Công Thương cũng cho rằng, sức mua 6 tháng cuối năm sẽ khởi sắc hơn nhiều, do chiều hướng chuyển biến tích cực của kinh tế vĩ mô. Một số giá cả hàng hóa cuối năm theo quy luật sẽ nhích lên, nhưng sẽ không nhiều, kể cả tác động của giá điện tăng hôm 1/7 vừa rồi.

Một dự báo được thống nhất cao độ giữa cả giới chuyên gia phân tích và đại diện các cơ quan Nhà nước, đó là CPI cả năm nay chỉ ở mức 6-7%. Sau đà giảm ở tháng 6, dự báo CPI tháng 7 tới vẫn có khả năng tiếp tục âm.

Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, chu kỳ 2 năm tăng cao một năm giảm thấp xuất hiện thì nay, cần chủ động chặn đứng. TS Ngô Trí Long điểm lại, CPI năm 2007 là 12,63%, năm 2008 là 19,89% thì đến năm 2009, chỉ có 6,53%.

Năm 2010, CPI là 11,75%, năm 2011 là 18,13%. Đến 6 tháng đầu năm nay, CPI chỉ tăng 2,52% và dự báo cả năm 2012 chỉ còn 5,5-6%. Nếu vậy, đây sẽ là lần thứ 2 trong vòng 6 năm liên tiếp lặp lại tình trạng 2 năm tốc độ lạm phát cao, một năm tốc độ lạm phát thấp.

Tuy nhiên, nếu tính từ năm 2007 đến hết năm 2011, lạm phát bình quân 5 năm qua là 13%/năm. Còn nếu tính trung bình 6 năm tới năm 2012 thì tốc độ lạm phát là trên 12%/năm. Đây vẫn là con số cao.

TS Ngô Trí Long cho rằng, chúng ta mới chỉ thành công khi kiềm chế lạm phát trong ngăn hạn chứ chưa thành công trong trung hạn, dài hạn. Mức tăng trưởng kinh tế mấy năm qua cứ giảm dần, biểu hiện “lạm phát- đình trệ” không được chặn đứng kịp thời nên vừa qua, CPI giảm sâu là điều không bất ngờ.

Nhìn nhận điều này, ông Nguyễn Đức Thắng, Vụ trưởng Vụ Thống kê giá, Tổng Cục Thống kê cho biết, trước đây, để tránh chu kỳ tăng giá trở lại, chúng ta chủ yếu sử dụng những biện pháp tình thế, ngắn hạn, tập trung vào các giải pháp liên quan tiền tệ. Các giải pháp cơ bản hơn như tái cơ cấu quản trị doanh nghiệp, điều hành, giải pháp thị trường trường hầu như chưa thực hiện được bao nhiêu.

Dù vậy, chúng ta chưa nên lo giảm phát. Thủ tướng cũng đã chỉ đạo cố gắng phải tránh những vấn đề chù kỳ như vậy, ông Thắng nói.

GS TS Trần Xuân Hạ, Trưởng khoa Ngân hàng và bảo hiểm, Học viện Tài chính cảnh báo, hiện tượng CPI giảm ở tháng 6 chính là tín hiệu thiểu phát. Nếu diễn ra ở quy mô lớn vào những tháng cuối năm thì nguy cơ và tác hại sẽ không kém so với lạm phát.

Phạm Huyền