Số liệu thất nghiệp hiện nay thật hay ảo?

Lần đầu tiên con số người đăng ký thất nghiệp và nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp được thống kê đầy đủ ở 63 tỉnh, thành phố. Điều kỳ lạ là con số này khá cao trong khi nhiều tỉnh, thành phố đang kêu trời vì khan hiếm lao động.

Theo cục Việc làm thuộc bộ Lao động – thương binh và xã hội, thống kê đầy đủ tại 63 tỉnh, thành phố trong quý 1 vừa qua cho thấy cả nước có 25.913 người đã đến các trung tâm giới thiệu việc làm đăng ký thất nghiệp, trong đó có 16.831 người nộp các thủ tục để hưởng chế độ trợ cấp thất nghiệp. Đáng ngạc nhiên khi ở một số địa phương đang được xem là rất khan hiếm lao động thì số người tới đăng ký thất nghiệp lại cao như TP.HCM có 9.435 người đăng ký, Bình Dương có 6.439 người, Đồng Nai có 1.950 người, Long An có 1.147 người đăng ký thất nghiệp…

Số người đề nghị chuyển hưởng bảo hiểm thất nghiệp là 3.615 người thể hiện một dòng dịch chuyển lao động giữa các địa phương. Tuy không đủ dữ liệu để khẳng định dòng dịch chuyển này đang theo hướng tiêu cực, từ thành thị về nông thôn, từ khu vực chính thức sang khu vực phi chính thức, nhưng thực tế cho thấy nhiều lao động đang rời bỏ nơi làm việc cho dù tại địa phương đó họ đang rất có giá. Tại TP.HCM có 218 người đề nghị chuyển hưởng bảo hiểm thất nghiệp, 122 người ở Đồng Nai, 176 người ở Thanh Hoá… đã chứng minh về dòng dịch chuyển này.

Phân tích của ông Lê Quang Trung, phó cục trưởng cục Việc làm cho biết, do được tuyên truyền tốt nên nhiều lao động ngay sau khi nghỉ việc tại một doanh nghiệp nào đó đã tới cơ quan tiếp nhận để đăng ký thất nghiệp với hy vọng được nhận trợ cấp trong trường hợp chưa tìm được việc làm mới. Bởi vậy số lượng người đăng ký chưa thể phản ánh được số người thất nghiệp thực sự. Nhưng với gần 17.000 người nộp hồ sơ xin hưởng trợ cấp và sẽ còn một số lượng không ít người do chủ sử dụng chưa chốt được sổ bảo hiểm hoặc những lý do khách quan khác mà chưa nộp được đầy đủ hồ sơ để xin hưởng trợ cấp cho thấy mâu thuẫn lớn trên thị trường lao động nước ta hiện nay đó là thiếu lao động nhưng thất nghiệp vẫn nhiều.

“Ngay tại những địa phương khan hiếm, nơi các bảng tuyển dụng được treo lên rất nhiều, thì số lượng lao động đăng ký thất nghiệp lại thuộc diện cao nhất cả nước”

Rõ ràng mâu thuẫn này không xuất phát từ nguyên nhân thiếu kết nối cung – cầu lao động. Bởi ngay tại những địa phương khan hiếm, nơi các bảng tuyển dụng được treo lên rất nhiều, thì số lượng lao động đăng ký thất nghiệp lại thuộc diện cao nhất cả nước. Điều này chỉ có thể lý giải từ nguyên nhân nội tại của thị trường lao động nước ta hiện nay, đó là kỳ vọng tìm được công việc với mức thu nhập ổn hơn nên nhiều lao động sẵn sàng chấm dứt hợp đồng lao động, đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp để đi tìm việc làm mới.

Theo cách dễ hiểu nhất, khi thị trường lao động khan hiếm, nghĩa là cầu nhiều hơn cung thì giá lao động sẽ được đẩy lên. Nhưng ở thị trường lao động nước ta lại khác. Nhiều doanh nghiệp dù khó tuyển lao động nhưng không chấp nhận tăng lương để có được người. Mà thực tế cho thấy doanh nghiệp chỉ tăng lương cho người lao động vào hai dịp, đó là khi Chính phủ tăng lương tối thiểu và khi người lao động đình công.

Từ cách nhìn của mình, bà Tống Thị Minh, vụ trưởng vụ Lao động – tiền lương thuộc bộ Lao động – thương binh và xã hội cho rằng, ở nước ta vẫn chưa thể hy vọng mức lương thị trường tăng nhanh cho dù có tăng lương tối thiểu. “Năng suất lao động tăng quá thấp, khoảng 0,4%/năm, quản lý tài chính ở nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài không ổn, doanh nghiệp tìm cách báo lỗ nhiều năm liền, chuyển lợi nhuận về công ty mẹ thì lao động không thể có lương cao được”, bà Minh bình luận.

Điều này chỉ chứng tỏ rằng những mâu thuẫn trên thị trường lao động nước ta khó có thể giải quyết nhanh chóng. Bởi để cải thiện được năng suất lao động thì cần đợi độ trễ của các chính sách đào tạo, thậm chí là chính sách cải thiện nòi giống, chiều cao, cân nặng và các chính sách dân số… Để doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài không quá tận dụng chính sách nhân công giá rẻ ở nước ta thì cần quản lý được cơ chế tài chính vốn được coi là chuyện nội bộ của doanh nghiệp… Như vậy thì còn phải đợi thêm nhiều năm nữa.

Nhưng dù gần 26.000 lao động đăng ký thất nghiệp trong quý 1 vừa qua thất nghiệp tạm thời hoặc tìm được việc làm sau vài tháng hưởng trợ cấp thì nó vẫn là con số thực. Con số này có thể không thể hiện về sự suy giảm việc làm ở nước ta nhưng chắc chắn sẽ thể hiện sự thất vọng của người lao động về công việc và thu nhập của họ hiện thời.