Doanh nghiệp xăng dầu: Lời ăn, lỗ bỏ?

Theo Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (Vinpa), các doanh nghiệp lớn, lâu đời bị cạnh tranh quyết liệt dẫn đến phải thu hẹp thị phần, đặc biệt là tại khu vực phía Nam. Không ít trường hợp doanh nghiệp tranh giành đại lý xăng dầu của nhau.

Theo quy định, đại lý, cửa hàng xăng dầu chỉ được phép ký hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với 1 doanh nghiệp đầu mối hoặc tổng đại lý, nhưng trên thực tế, các tổng đại lý/đại lý thường xuyên “bắt tay” với nhiều doanh nghiệp đầu mối để bán xăng dầu.

Sự cạnh tranh này thể hiện rõ nhất là mức chênh lệch giữa giá bán buôn với giá bán lẻ, mức chi hoa hồng giữa các đầu mối với tổng đại lý, đại lý bán lẻ.

Theo Bộ Tài chính, mức hoa hồng này cao nhất chỉ là 430 đồng/lít, nhưng trên thực tế, các doanh nghiệp thường xuyên cho các đại lý hưởng mức cao hơn, có thời điểm tới hơn 1.000 đồng/lít. Sự cạnh tranh để hút đại lý cũng khiến lợi nhuận của các doanh nghiệp đầu mối bị san sẻ. Do vậy, phần đông các doanh nghiệp đều chọn kinh doanh ở các địa bàn thuận lợi, bỏ trống những địa bàn khó khăn. Vùng sâu, vùng xa gần như vắng bóng các doanh nghiệp xăng dầu.

Ông Trần Ngọc Năm – Phó tổng giám đốc Petrolimex (doanh nghiệp hiện chiếm khoảng 50% thị phần xăng dầu cả nước) – cho biết: Tại các khu vực vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, thị phần của Petrolimex thậm chí là 100%, trong khi ở các thành phố lớn, như TP.HCM – thị phần của tập đoàn này chỉ còn khoảng 20%.

Bà Trần Thị Thu Hương – Giám đốc Công ty xăng dầu Hà Giang – chia sẻ: Do đường sá xa xôi, để vận chuyển xăng dầu từ Hà Nội (tại tổng kho Đức Giang) lên đến Hà Giang, trung bình chi phí vận chuyển khoảng 709 đồng/lít xăng, dầu. Còn nếu tính từ đầu nguồn (tại Công ty xăng dầu B12 – Quảng Ninh) lên đến Hà Giang, cước phí vận chuyển bình quân lên tới 1.217 đồng/lít, lên đến huyện Mèo Vạc (Hà Giang) là 1.595 đồng/lít.

Trong khi theo quy định, giá xăng, dầu bán ở các vùng khó khăn (được tính là vùng 2) được cộng thêm 2% thì cũng chỉ tương đương khoảng 400 đồng/lít xăng dầu.

Đó là chưa kể đưa xăng dầu lên đến Đồng Văn, Mèo Vạc còn bị hao hụt lớn do chênh lệch nhiệt độ, độ cao, khiến mỗi xe hàng có khi hao hụt tới 200-300 lít. Bên cạnh đó là những khó khăn do chi phí đầu tư xây dựng các cây xăng, chi phí quản lý vận hành cao, nhưng lượng bán thấp, khiến các doanh nghiệp đầu mối đều không mặn mà.

Ông Trần Ngọc Năm cho biết: Năm 2013, Petrolimex đã phải bù lỗ cho Công ty xăng dầu Hà Giang 7,7 tỷ đồng do kinh doanh ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa như tại 6 huyện vùng cao núi đá là Yên Minh, Quản Bạ, Đồng Văn, Mèo Vạc, Xín Mần, Hoàng Su Phì.

Đây là các huyện nghèo của Hà Giang, đời sống đồng bào còn nhiều khó khăn, hiện duy nhất Petrolimex phủ kín 100% địa bàn các huyện này, với 9/23 cửa hàng trên toàn tỉnh. Để làm nhiệm vụ chính trị, hằng năm Petrolimex đều có kế hoạch bù lỗ cho các đơn vị thành viên kinh doanh ở những địa bàn vùng sâu, vùng xa như Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai, Lai Châu, Điện Biên, Yên Bái, năm 2013 khoảng 100 tỷ đồng. Năm nay, tập đoàn đang xem xét bù lỗ cho Quảng Trị, Cà Mau…

Bất cập trong cơ chế giá xăng dầu đã khiến doanh nghiệp phải bù chéo giá trong nội bộ tập đoàn, trong khi không thu hút được các nguồn lực từ bên ngoài. Tại nhiều địa bàn, tập đoàn cung ứng xăng dầu không phải vì mục tiêu lợi nhuận, mà để làm nhiệm vụ chính trị.

Đại diện Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam đề nghị, liên Bộ Tài chính – Công thương cần tính toán điều chỉnh dần từng bước để có sự giãn cách về giá bán giữa các vùng thuận lợi và các vùng khó khăn, thu hút nhà đầu tư tham gia thị trường…