Kêu lỗ nhưng vẫn lãi “khủng”: Chiêu dọn đường tăng giá

Xăng dầu là yếu tố đầu vào của nhiều hoạt động sản xuất và tiêu dùng xã hội, nên giá xăng dầu có ảnh hưởng trước hết và trực tiếp tới chi phí sản xuất của hầu hết các ngành và hoạt động kinh tế, xã hội có liên quan đến xăng dầu.

Tuy nhiên, theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, cơ chế xác định giá xăng dầu, chúng ta đang thực hiện theo Nghị định 84/NĐ-CP về cơ chế định giá còn mang “lưỡng tính” hay “nửa vời”, nghĩa là Nhà nước giao quyền cho doanh nghiệp định giá, nhưng Nhà nước sẽ tham gia một phần trong việc điều chỉnh giá. Căn cứ theo Nghị định 84/CP, Nhà nước không giao toàn quyền cho doanh nghiệp (DN) định giá.

Định giá xăng dầu sẽ được chia thành 3 bước: + Nếu giá nguyên liệu đầu vào thay đổi 0 – 7% thì doanh nghiệp được quyền quyết định giá xăng dầu; Nếu giá nguyên liệu biến đổi 7 – 12% thì Nhà nước sẽ tham gia một phần trong việc điều chỉnh giá; Trong trường hợp giá nguyên liệu tăng trên 12% thì Nhà nước tham gia định đoạt giá xăng dầu.

Ngoài ra, Nghị định 84 quy định, trong hoàn cảnh đặc biệt như xăng dầu biến động làm ảnh hưởng đến toàn xã hội thì Nhà nước sẽ toàn quyền quyết định việc điều chỉnh giá xăng dầu để bình ổn giá trong nền kinh tế.

Vẫn theo ông Long, cơ chế định giá đối với thị trường xăng dầu như vậy là không phù hợp đối với loại thị trường độc quyền – cạnh tranh (độc quyền nhóm). Bởi vì, trên thực tế hiện nay, thị trường xăng dầu tuy có cạnh tranh nhưng còn yếu. Vẫn còn DN Petrolimex (chiếm gần 50% thị phần) cùng PVOil và Saigon Petro (chiếm khoảng 75%) hiện giữ vị trí thống lĩnh thị trường. “Cơ chế định giá xăng dầu như vậy đã gây thiệt hại cho người tiêu dùng và tạo nên sự bức xúc của công luận”, ông Long nói.

Nhìn vào những con số báo cáo “tiền hậu bất nhất” về tình hình kinh doanh của Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) mới đây, chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành thẳng thắn cho rằng cơ quan quản lý nhà nước không nên chỉ nghe Petrolimex mà phải tìm hiểu rõ sự thay đổi của những con số này xuất phát từ đâu.

Theo đó, trước thời điểm đại hội cổ đông dự kiến tổ chức vào ngày 24/5, Petrolimex đã bất ngờ công bố báo cáo tài chính chính thức thay vì báo cáo ngay sau khi kết thúc năm 2013 trước đây. Trong báo cáo này, đáng chú ý là các khoản như lợi nhuận, đặc biệt là lợi nhuận kinh doanh xăng dầu, tăng mạnh.

Cụ thể, theo báo cáo của Petrolimex, năm 2013, mặc dù nhiều thời điểm tập đoàn này cho rằng giá xăng dầu trong nước chưa sát với thế giới nhưng tổng lợi nhuận hợp nhất của Petrolimex đã đạt 2.021 tỷ đồng. Con số trên tăng khá mạnh so với số liệu công bố hồi tháng 1/2014 là 1.929 tỷ đồng. Đặc biệt, khoản lợi nhuận trước thuế đến từ khối kinh doanh xăng dầu đã đạt trên 1.300 tỷ đồng so với mức công bố khi hết năm 2013 là khoảng 1.200 tỷ đồng.

Còn theo quan điểm của một chuyên gia kinh tế độc lập, kinh doanh xăng dầu không thể lỗ trừ khi Petrolimex đầu tư ngoài ngành gây thua lỗ phải bù lỗ cho khoản đầu tư khá. Sau mỗi lần Petrolimex tăng giá xăng dầu, lãnh đạo Tập đoàn xăng dầu Việt Nam đều lý giải do diễn biến giá dầu thành phẩm trên thị trường thế giới trong chu kỳ tính giá, phù hợp với nguyên tắc xác định giá bán tại Nghị định 84/2009/ NĐ-CP ngày 15/10/2009… Tuy nhiên cần phải nhớ rằng DN xăng dầu vẫn đang được trợ giá từ quỹ bình ổn xăng dầu.

Theo báo cáo thường niên của Petrolimex vừa công bố, năm 2013, tập đoàn này đạt sản lượng xuất bán xăng dầu nội địa và quốc tế 9.320 m3/tấn, doanh thu đạt 195.927 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế hợp nhất 2.021 tỷ đồng. Cả năm 2013, Petrolimex lãi ròng 1.378 tỷ đồng, bằng 2,5 lần kết quả năm 2012.

Tính riêng hoạt động khối xăng dầu, năm 2013, Petrolimex đạt doanh thu thuần 163.603 tỷ đồng doanh thu thuần, lãi trước thuế 1.323 tỷ đồng, trong đó trên 497 tỷ đồng là cổ tức và lợi nhuận được chia. So với năm 2012, lợi nhuận từ mảng kinh doanh xăng dầu của Petrolimex tăng vọt 252%.

Lợi nhuận của Petrolimex đến từ đâu là câu hỏi được nhiều người đặt ra bởi trong năm vừa qua, giá xăng được điều hành theo kiểu tăng giảm rất nhiều lần, nhưng đã có thời điểm giá xăng A92 lên đến mức kỷ lục 24.570 đồng/lít, quỹ bình ổn giá xăng dầu cũng có thời điểm trích lên đến 2.000 đồng/lít xăng A92.

Ông Trần Ngọc Năm, Phó tổng Giám đốc Petrolimex, cho biết đúng là kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh vừa được công bố có chênh lệch “đáng kể” so với số đã công bố đầu năm 2014. Tuy nhiên, chênh lệch này là bình thường. Lý do là sau khi kết thúc năm 2013, để phục vụ tổng kết, Petrolimex phải có tính toán sơ bộ mang tính dự toán.

Dù báo cáo lãi “khủng”, nhưng hiện Petrolimex cùng một số DN xăng dầu đầu mối khác như Công ty TNHH Một thành viên Thương mại Dầu khí Đồng Tháp báo cáo về tình hình chênh lệch giá bán lẻ so với giá cơ sở đồng thời một số DN đầu mối cũng kiến nghị tăng giá bán lẻ xăng dầu trong nước.

Tuy nhiên, đề nghị này từ phía các DN đã không nhận được sự đồng ý của Bộ Tài chính. Giá xăng dầu thế giới trong những ngày qua tiếp tục diễn biến phức tạp. Mặc dù giá bình quân 30 ngày gần đây của hầu hết các chủng loại xăng dầu tăng nhẹ so với bình quân 30 ngày làm căn cứ điều hành giá xăng dầu ngày 22/4, nhưng giá xăng dầu thành phẩm trên thị trường thế giới trong tuần qua lại có xu hướng giảm.

Rõ ràng, câu chuyện minh bạch trong kinh doanh xăng dầu lại được dư luận đặt ra. Dù liên Bộ Tài chính – Công Thương luôn khẳng định rằng mọi chi phí đều dựa trên các con số minh bạch. Thế nhưng, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long khẳng định chưa bao giờ được biết chính xác con số phần trăm hoa hồng mà DN đầu mối “chi” cho đại lý. Còn việc các con số tính giá cơ sở, tất cả đến nay cũng chỉ theo số liệu mà các DN đưa ra mà thôi.

Đây chứng tỏ có sự “công khai nhưng không minh bạch” nên mới dẫn đến sự bất nhất trong việc khi đòi tăng giá thì kêu lỗ, còn báo cáo tài chính lại ghi lãi. Chưa có ngành kinh doanh nào lại được quy định mức lợi nhuận định mức, hay như việc được dựa vào “bầu sữa mẹ” là thuế nhập khẩu và quỹ bình ổn. Lý do nữa có thể tạo điều kiện để doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có thể “qua mặt” các cơ quan quản lý là việc “dù Nghị định 84 vừa được sửa vẫn là chuyện bình mới rượu cũ”. Và trên thực tế, dù Hiệp hội kinh doanh xăng dầu vừa được thành lập mới đây vẫn không biết đang bảo vệ cho ai, bảo vệ cái gì. Và một điều quan trọng nữa, con đường đi của giá xăng dầu đầu vào vẫn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ.

Khi công bố lãi, cổ phiếu của Petrolimex sẽ có lợi trên sàn chứng khoán. Điều cần bàn là khi muốn tăng giá, Petrolimex thường báo lỗ. Mức lỗ này đúng hay sai rất khó nhận biết trong khi cơ quan quản lý chỉ dựa vào báo cáo của Petrolimex để phê duyệt nên càng khiến dư luận thấy kinh doanh xăng dầu không minh bạch. Vì thiếu minh bạch (cả từ DN và cơ quan quản lý) nên chưa thể kiểm soát được lỗ lãi của Petrolimex.

DN như thùng không đáy. Không phải cứ lãi là họ không muốn tăng giá mà tăng được càng nhiều càng tốt. Do đó, việc quan trọng nhất là liên Bộ Công Thương – Tài chính phải có đủ năng lực để kiểm soát Petrolimex. Dư luận cho rằng việc Petrolimex lỗ lãi thế nào, cơ quan kiểm toán cần sớm vào cuộc. Về lâu dài, phải làm sao để Petrolimex và các DN kinh doanh xăng dầu không viện cớ giá xăng dầu thế giới tăng để đẩy giá xăng dầu trong nước tăng theo, gây ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh và tác động đến đời sống người dân.