Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới: Thách thức hội nhập

Những hợp tác xã kiểu mới này dựa trên những gắn kết chặt chẽ với xã viên và liên kết chặt chẽ với các thành viên của chuỗi giá trị, đáp ứng tốt nhu cầu dịch vụ của xã viên cũng như nắm bắt tốt những cơ hội do thị trường mang lại. Trong một nền kinh tế thị trường với mức độ cạnh tranh ngày càng lớn, người nông dân và những hộ sản xuất nông nghiệp nhỏ phải đối mặt với rất nhiều rủi ro, các hợp tác xã kiểu mới này có thể giúp họ giảm thiểu những rủi ro, từ đó làm nhẹ tác động của những cú sốc thị trường, đóng góp tích cực cho cộng đồng tại địa bàn nông thôn.

Hội nhập kinh tế quốc tế “động chạm” tới tất cả các ngành và các lĩnh vực kinh tế. Nói về những cơ hội và thách thức của nước ta khi trở thành thành viên chính thức của WTO đã được các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước nhiều lần đề cập đến trong các bài phát biểu của mình, cũng như được các nhà kinh tế có uy tín phân tích và làm rõ trên các phương tiên thông tin đại chúng. Ở đây, tác giả chỉ xin đề cập đến một số khía cạnh cơ bản về thuận lợi và khó khăn liên quan trực tiếp đến các hợp tác xã nông nghiệp, vốn là một tổ chức kinh tế còn nhiều yếu kém về nội lực, sẽ chịu tác động lớn của hội nhập kinh tế quốc tế.

Thứ nhất, thị trường rộng mở hơn và dễ tiếp cận hơn: Toàn cầu hóa là một hiện tượng khách quan, một xu thế lớn của thế giới hiện đại và được diễn ra chủ yếu trên lĩnh vực kinh tế, đặc biệt về thương mại, do trong thương mại, tác động qua lại và sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia diễn ra thường xuyên và rõ nét nhất. Nhờ đó, tạo điều kiện mở rộng thị trường, phát triển thương mại và các quan hệ kinh tế khác, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế – xã hội; tạo động lực thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế tiến bộ hơn; cải thiện môi trường đầu tư-kinh doanh, trên cơ sở đó nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, của sản phẩm và của doanh nghiệp; tăng cường nguồn nhân lực; chuyển giao công nghệ – kỹ thuật; tạo điều kiện cho các doanh nghiệp từng nước tiếp cận thị trường quốc tế…Đây là môi trường có ý nghĩa quan trọng và đặc biệt thúc đẩy các hợp tác xã nông nghiệp phát triển cả ở thị trường trong nước và nước ngoài.

Thứ hai, các hợp tác xã nông nghiệp có môi trường, điều kiện để học hỏi kinh nghiệm: Tham gia hội nhập quốc tế, mở ra cho các hợp tác xã nông nghiệp những địa bàn và cách thức hoạt động mới, thị trường mới, đối tác mới; đặc biệt, khi được hoạt động trong một môi trường cạnh tranh cao hơn, năng động hơn, sẽ tạo cơ hội để các hợp tác xã nông nghiệp đẩy mạnh cải cách, đổi mới tư duy, và vươn lên mạnh mẽ hơn, chấp nhận cạnh tranh không chỉ ở địa phương, trong nước mà cả ở phạm vi thế giới. Hơn nữa, nó còn tạo ra cơ hội để các hợp tác xã nông nghiệp từ bỏ cách làm cũ, lạc hậu để hướng tới kinh doanh văn minh, hiện đại hơn.

Thứ ba, các hợp tác xã có điều kiện được đối xử bình đẳng trong quan hệ quốc tế: Có thể khẳng định các hợp tác xã nông nghiệp của nước ta hiện nay còn ở một trình độ thấp trong quá trình tham gia hội nhập quốc tế, điều này khá tương đồng với các nước trong khu vực có điều kiện phát triển các sản phẩm nông nghiệp giống nhau; tính chất tương đồng này sẽ làm tăng mức độ gay gắt của tình trạng cạnh tranh. Nhưng, nước ta khi trở thành thành viên chính thức của WTO và tham gia váo các hiệp định kinh tế khác, các hợp tác xã nông nghiệp sẽ được đối xử bình đẳng hơn trong thương mại quốc tế, đặc biệt là trong các tranh chấp thương mại quốc tế.

Bên cạnh đó, khi tham gia hội nhập quốc tế sẽ tạo điều kiện để các hợp tác xã nông nghiệp được tiếp cận với nhiều nguồn vốn và công nghệ sản xuất – kinh doanh tiên tiến.

Thứ nhất, Hội nhập kinh tế quốc tế, đồng nghĩa với việc dần xóa bỏ hàng rào thuế quan, xóa bỏ sự bảo hộ của Nhà nước sẽ tạo nên sức ép cạnh tranh gay gắt đối với các hợp tác xã ngay trên thị trường nội địa. Trong điều kiện vốn ít; còn non trẻ về kinh nghiệm quản lý, thương trường; thiếu hiểu biết về nhu cầu luật lệ, nhu cầu, thị hiếu, hệ thống phân phối, kinh doanh ở thị trường nước ngoài, đây là những khó khăn rất lớn đối với các hợp tác xã nông nghiệp tham gia hội nhập quốc tế. Thêm vào đó, đến thời điểm này, sự liên kết, hợp tác giữa các hợp tác xã nông nghiệp với nhau và với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác còn rất hạn chế. Điều này làm tăng nguy cơ phải chịu rủi ro thị trường đối với các hợp tác xã nông nghiệp.

Thứ hai, cạnh tranh gia tăng, nếu không có cách khắc phục thì doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn, thậm chí phá sản, nền kinh tế không phát triển được, thậm chí giảm sút; sự phụ thuộc vào thị trường bên ngoài tăng lên, do đó nền kinh tế dễ bị tổn thương trước những biến động của tình hình quốc tế; khoảng cách giàu nghèo mở rộng nếu phân phối không công bằng; bản sắc văn hóa có thể bị xói mòn; chuyển dịch cơ cấu khó khăn…

Thứ ba, tham gia hội nhập quốc tế sẽ làm tăng sự rủi ro đối với sự tồn tại của hợp tác xã nông nghiệp; bên cạnh đó là phát sinh thêm các vấn đề kinh tế – xã hội tiêu cực như phá sản, thất nghiệp, ô nhiễm môi trường, bệnh tật, nghèo đói, tệ nạn xã hội… thêm vào nữa là những ảnh hưởng tiêu cực của thời tiết, thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến mọi hoạt động sản xuất – kinh doanh của hợp tác xã nông nghiệp. Đây chính là những yếu tố chủ yếu tác động đến sự tồn tại và phát triển của hợp tác xã nông nghiệp trong hội nhập quốc tế.

Thứ tư, do sẽ phải ngày càng gắn kết chặt chẽ với thị trường bên ngoài, nên mỗi biến động trên thị trường thế giới, sẽ tác động đến thị trường trong nước, qua đó tác động trực tiếp đến quá trình sản xuất – kinh doanh của mỗi hợp tác xã nông nghiệp.

Thứ năm, trong điều kiện các chính sách vĩ mô của Nhà nước còn nhiều điểm chưa đồng bộ, chưa hoàn thiện, kinh nghiệm quản lý còn yếu kém, mỗi hợp tác xã phải đối mặt với các biểu hiện cạnh tranh không lành mạnh, như bán phá giá, lừa đảo, lạm dụng vị thế độc quyền trong thương mại…

Từ những phân tích trên, có thể thấy được việc tham gia hội nhập kinh tế quốc tế sẽ mang lại những cơ hội to lớn, nếu biết tranh thủ sẽ có tác động tích cực đến phát triển và nâng cao hiệu quả của các hợp tác xã nông nghiệp, nhưng cũng đặt ra những thách thức hết sức gay gắt, nếu không xác định rõ và có phản ứng thích hợp sẽ trở thành những lực cản hạn chế tới sự phát triển của hợp tác xã nông nghiệp trong thời kỳ này.