Khó kìm giá xăng?

Biểu đồ giá xăng dầu qua các đợt điều chỉnh từ đầu năm 2014 đến nay

Như vậy, một điều dễ nhận thấy là với cách tính mới, chắc chắn giá xăng sẽ thường xuyên được điều chỉnh hơn trước đây, nhất là khi giao quyền cho DN.

Chưa phù hợp với luật giá

Các chuyên gia cho rằng, biên độ 3% vẫn nhiều, với cơ chế tăng giá dễ dãi như trên sẽ rất khó để ghìm được giá xăng tăng. Thậm chí, với cách tính toán này dường như sẽ có lợi cho DN hơn là cho người tiêu dùng. Cụ thể ở 2 nấc đầu (3% và 7%), các DN xăng dầu sẽ chỉ cần kê khai giá tới cơ quan nhà nước có thẩm quyền trước vài ngày. Ở nấc thứ 3, khi diễn biến giá xăng dầu tăng cao quá 7%, DN cần phải báo cáo lên Bộ quản lý trong 5 ngày để xem xét. Nếu quá thời hạn này, Bộ không có hồi âm, DN được phép tự tăng giá.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long thậm chí còn cho rằng cách tính này chưa phù hợp với luật giá. Cụ thể, Luật này quy định rất rõ trường hợp nào Nhà nước định giá, trường hợp nào DN định giá. Trong khi đó, thị trường xăng dầu hiện nay đang là độc quyền nhóm. Nếu chỉ sửa mức tăng từ 7% xuống 3% sẽ khó nhận được sự đồng thuận của người dân và DN

Ngoài ra, việc đề xuất tính giá cơ sở dựa vào chu kỳ 15 ngày thay vì tính bình quân 30 ngày như hiện nay cũng chưa giải quyết được việc cạnh tranh giữa các DN đầu mối xăng dầu. Hơn nữa, biên độ 3% sẽ tương ứng với mức tăng giá khoảng 600 đồng/lít. Như vậy, dù tần suất điều hành giá từ 10 ngày lên 15 ngày thì mỗi tháng, DN vẫn có quyền tăng giá 2 lần, mỗi lần từ 400 – 600 đồng/lít. Tính chung mỗi tháng có thể tăng khoảng 1.200 đồng/lít theo biên độ biến động tương ứng và đây vẫn là mức tăng khá lớn.

Phá kỷ lục

Với việc tăng giá xăng liên tục như thời gian qua, dư luận đặt câu hỏi về khả năng kiểm soát của các cơ quan chức năng với các DN xăng dầu.

Thực tế, sự lo ngại của các chuyên gia về khả năng giá xăng sẽ tăng liên tục không phải không có lý, bằng chứng là từ đầu năm tới nay giá xăng đã nhiều lần điều chỉnh với các mức tăng, giảm trên dưới 400 đồng/lít. Nếu như trước đây, giá xăng có những thời điểm tăng tới 2.000 đồng/lít nhưng rất hãn hữu, thì nay với cách tính mới, giá xăng mỗi lần tăng có thể chỉ vài trăm đồng nhưng sẽ tăng thành nhiều lần, thậm chí có tháng tăng 2 lần. Vì vậy, nếu làm phép tính cộng dồn có thể giá xăng vẫn “âm thầm” vượt xa các kỷ lục trước đây. Thậm chí, với việc tăng giá liên tục như vậy, dư luận cũng đặt ra câu hỏi về khả năng kiểm soát của các cơ quan chức năng với các DN.

Điều đáng nói, các DN kinh doanh xăng dầu đầu mối rất hay “kêu” lỗ do phải giữ ổn định giá bán. Tuy nhiên, kết quả công bố kinh doanh năm 2013 của Tập đoàn xăng dầu VN (Petrolimex) lại cho thấy, lĩnh vực kinh doanh xăng dầu đem lại 849 tỷ đồng lợi nhuận cho tập đoàn (tính chung cả Cty mẹ và 42 Cty con), tăng trưởng mạnh so với khoản lỗ 125 tỷ đồng trong năm 2012. So với khoản lợi nhuận sau thuế hợp nhất của toàn tập đoàn là 1.579 tỷ đồng thì con số lợi nhuận trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu không hề nhỏ.

Trong khi đó, hiện nay, cách tính giá xăng cũng được dư luận đánh giá là mơ hồ và khó hiểu với người tiêu dùng. Ở những lần tăng giá xăng, các cơ quan quản lý và ngay cả Petrolimex thường chỉ giải thích chung chung rằng tăng do giá dầu thành phẩm thế giới tăng, phù hợp với luật quy định… Và cứ như vậy, mỗi lần tăng giá xăng dầu lại lập một kỷ lục mới, và thường thì lần sau bao giờ cũng cao hơn lần trước và sự giảm giá rất hãn hữu và ở mức “nhỏ giọt”. Vì vậy, với tinh thần trao quyền “tự chủ” cho DN và tinh thần điều hành giá của Bộ Công Thương lần này, nếu Nghị định mới được thông qua, các chuyên gia dự báo giá xăng dầu trong nước sẽ thường xuyên “nhảy múa” lạc nhịp với thị trường. Thậm chí còn khiến sự lệch pha này nới rộng hơn bởi trong dự thảo mới này, chưa thấy điểm nào thể hiện việc Bộ chủ quản sẽ kiểm soát được tần suất tăng giá của DN.