Hoạt động quản lý nhà nước cần kiểm toán hơn bao giờ hết

Sự cần thiết của hoạt động kiểm toán và tư vấn thuế trong nền kinh tế thị trường

Với sự phát triển không ngừng của các doanh nghiệp về số lượng, hình thức và qui mô hoạt động, đồng thời, trước đòi hỏi về sự minh bạch, lành mạnh tài chính của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế thế giới thì sự trợ giúp của các Công ty kiểm toán, tư vấn thuế cho các doanh nghiệp trong việc tuân thủ pháp luật về thuế là rất cần thiết.

Vai trò của các Công ty kiểm toán, tư vấn thuế không chỉ là cung cấp cho các công ty mới được thành lập thông qua các dịch vụ như tư vấn kê khai các loại thuế, hướng dẫn các nội dung của các luật thuế, giải đáp thắc mắc trong lĩnh vực thuế mà còn cung cấp dịch vụ kiểm toán, dịch vụ về thuế cho các công ty đã hoạt động tại Việt Nam vì các doanh nghiệp này muốn có sự hiểu biết chắc chắn về pháp luật thuế, tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp nếu gặp rủi ro bị phạt thuế hoặc phải trả chi phí rất cao cho nhân viên có kinh nghiệm về thuế.

Đặc biệt là đối với các công ty đa quốc gia, dịch vụ tư vấn thuế ngoài việc giúp các công ty này chấp hành tốt pháp luật về thuế để tăng uy tín kinh doanh trên thị trường toàn cầu còn giúp cho doanh nghiệp chủ động được việc nộp thuế của mình tại mỗi quốc gia.

Khi mà quy mô hoạt động của các doanh nghiệp ngày càng lớn mạnh, các chủ đầu tư thuê quản lý kinh doanh thì họ luôn luôn yêu cầu sổ sách kế toán phải minh bạch, các rủi ro vi phạm pháp luật phải được kiểm soát và hạn chế đến mức thấp nhất. Đây cũng là lý do mà các công ty này đòi hỏi phải sử dụng dịch vụ kiểm toán và tư vấn thuế.

Ngày nay, trước sự phát triển của nền kinh tế thị trường, ngày càng có nhiều các công ty Việt Nam (các tổng công ty lớn và các doanh nghiệp cổ phần) sử dụng dịch vụ tư vấn thuế thay vì chỉ có các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài như trước đây. Bên cạnh các tổng công ty lớn, các doanh nghiệp cổ phần đang ngày càng phát triển đã bùng nổ sự ra đời của các doanh nghiệp tư nhân, các chủ hộ kinh doanh, các cá nhân hành nghề độc lập… các loại hình doanh nghiệp này rất cần sự trợ giúp, hướng dẫn từ thủ tục đăng ký thành lập doanh nghiệp, thủ tục đăng ký thuế, mua hóa đơn, kê khai và quyết toán thuế… vì họ thiếu kinh nghiệm và không bố trí nhân viên làm kế toán…

Bên cạnh đó, Chính phủ đang giao cho Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo dự Luật thuế Thu nhập cá nhân để trình Chính phủ, Quốc hội ban hành và dự kiến áp dụng vào năm 2009. Nếu Luật thuế thu nhập cá nhân được ban hành thì sẽ phát sinh thêm vô cùng nhiều người phải kê khai thuế, quyết toán thuế và tất yếu những người nộp thuế thu nhập cá nhân này lại phải tìm đến công ty tư vấn thuế, đại lý thuế để giúp họ thực hiện nghĩa vụ của mình với Nhà nước được đầy đủ, đúng, không nộp quá, không lạm thu, xử lý thủ tục hoàn thuế được kip thời…

Vai trò của công ty kiểm toán, tư vấn thuế đối với công tác quản lý thuế

Thông qua hoạt động kiểm toán và tư vấn thuế, công ty kiểm toán, tư vấn thuế đã góp phần tăng cường công tác quản lý thuế, cụ thể:

Thứ nhất, công ty kiểm toán, tư vấn thuế là một kênh cung cấp thông tin cho cơ quan thuế các vướng mắc về thuế phát sinh trong quá trình sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp.

Trong quá trình kiểm toán, tư vấn tài chính, thuế cho doanh nghiệp với chuyên môn và kinh nghiệm trong lĩnh vực này, công ty kiểm toán, tư vấn thuế đã phát hiện ra những bất cập về chính sách thuế trong quá trình thực hiện. Ngoài chức năng tư vấn, giải thích cho doanh nghiệp hiểu rõ về chính sách thuế thì công ty kiểm toán và tư vấn thuế còn đóng vai trò tổng hợp, phân tích các bất cập về chính sách thuế trong quá trình thực hiện. Các vướng mắc, kiến nghị về thuế của doanh nghiệp do các công ty kiểm toán cung cấp thường được tổng hợp từ nhiều doanh nghiệp, đã được phân tích, đánh giá và có cơ sở vì vậy có tính thuyết phục cao. Điều này đã giúp cho các cơ quan Nhà nước hiểu rõ hơn thực tiễn kinh doanh của doanh nghiệp, sự bất cập của chính sách thuế hiện hành và từ đó có thể có những cải cách chính sách thuế một cách hoàn thiện hơn.

Thứ hai, công ty kiểm toán, tư vấn thuế đại diện cho các doanh nghiệp đề xuất chính sách thuế áp dụng phù hợp với tình hình phát triển kinh tế của Việt Nam trong từng thời kỳ và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Mặc dù cơ chế chính sách thuế của Việt Nam trong thời gian qua đã có những đổi mới theo chiều hướng tích cực, tuy nhiên chính sách thuế hiện nay vẫn đang nằm trong quá trình cải cách, chuyển đổi và từng bước hoàn thiện để phù hợp với tình hình phát triển kinh tế của Việt Nam cũng như quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, do đó không thể tránh khỏi các vướng mắc, sự không đồng nhất trong quá trình thực hiện. Để khắc phục và giảm thiểu vấn đề này, Bộ Tài chính và cơ quan thuế đã tiến hành các cuộc hội thảo, đối thoại với doanh nghiệp nhằm trao đổi, tháo gỡ các vướng mắc về thuế. Tuy nhiên, với vai trò là kiểm toán, tư vấn thuế, các công ty kiểm toán, tư vấn thuế, đặc biệt là các công ty kiểm toán, tư vấn thuế đa quốc gia đã đóng vai trò tư vấn, cung cấp thông tin, thông lệ quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm với cơ quan hoạch định chính sách thuế khi các cơ quan này ban hành một chính sách thuế mới hoặc sửa đổi, bổ sung chính sách thuế. Do đó, công ty kiểm toán, tư vấn thuế cũng đóng góp một phần không nhỏ trong việc giúp đỡ cơ quan hoạch định chính sách thuế tạo nên một khung pháp lý về thuế ngày càng trở nên minh bạch, rõ ràng và thống nhất.

Thứ ba, công ty kiểm toán, tư vấn thuế đã giúp cho đối tượng nộp thuế tăng cường sự hiểu biết và tuân thủ pháp luật về thuế thông qua việc kiểm toán, tư vấn thuế cho các doanh nghiệp.

Thông qua hoạt động hội thảo định kỳ với khách hàng, phát hành bản tin chuyên ngành hàng tháng, hoặc sử dụng trang web cũng như thông qua việc trực tiếp kiểm toán, tư vấn tài chính và thuế cho doanh nghiệp, công ty kiểm toán, tư vấn thuế đã thường xuyên giúp cho các doanh nghiệp cập nhật các thông tin liên quan đến lĩnh vực thuế, sự thay đổi của các văn bản pháp luật, để các doanh nghiệp có thể kịp thời nắm bắt được thông tin cũng như kịp thời định hướng được chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp mình. Nhân viên của công ty kiểm toán, tư vấn tài chính, thuế là những chuyên viên được đào tạo chuyên ngành, có kiến thức sâu rộng về kinh tế, tài chính, kế toán, kiểm toán, giỏi nghiệp vụ thuế, có nhiều kinh nghiệm thực tiễn nên tác dụng của việc tuyên truyền, giải thích là rất lớn và doanh nghiệp dễ tiếp thu, nắm bắt hơn là sự trình bày của cơ quan thuế. Chính vì vậy, các công ty kiểm toán và tư vấn thuế đã giúp cho đối tượng nộp thuế tăng cường sự hiểu biết và tuân thủ pháp luật về thuế đồng thời là cầu nối giữa cơ quan thuế và doanh nghiệp trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về thuế.

Đặc biệt, thực hiện cải cách hành chính thuế theo phương thức doanh nghiệp tự khai, tự tính, tự nộp; cơ quan thuế chỉ tập trung làm tốt công tác dịch vụ hỗ trợ đối tượng nộp thuế và thanh tra, kiểm tra thuế. Tuy nhiên, khi số lượng đối tượng nộp thuế ngày càng tăng, cơ quan thuế phải tập trung vào việc thanh tra, kiểm tra thuế, thì sự hỗ trợ của công ty kiểm toán, tư vấn thuế như nói trên càng tăng lên đáng kể và được cơ quan thuế ghi nhận thông qua kết quả thanh tra, kiểm tra thuế thấy tình trạng vi phạm pháp luật về thuế, nợ thuế, gian lận về thuế hoặc trốn thuế của doanh nghiệp ngày càng giảm đi.

Thứ tư, công ty kiểm toán, tư vấn thuế đã góp phần ngăn ngừa tình trạng gian lận, trốn thuế, nợ đọng thuế.

Các công ty kiểm toán, tư vấn thuế thường chịu trách nhiệm rất cao với các dịch vụ tư vấn thuế mà họ cung cấp cho khách hàng. Do đó, công ty luôn chủ động và có trách nhiệm hướng dẫn các đối tượng nộp thuế tuân thủ các quy định của pháp luật về thuế hiện hành. Với việc chuyển đối cơ chế nộp thuế từ phương pháp cơ quan thuế xác định nghĩa vụ thuế sang phương pháp tự khai – tự nộp thì vai trò của công ty kiểm toán và tư vấn thuế càng được khẳng định do việc tự tính toán tự kê khai thuế đòi hỏi tính chính xác và đầy đủ, doanh nghiệp có thể phải gánh chịu hậu quả lớn do kê khai sai, bất luận là cố ý hay do hiểu biết không rõ về chính sách thuế.

Mặt khác, trên phương diện pháp lý và uy tín kinh doanh thì công ty kiểm toán, tư vấn thuế sẽ phải chịu nhiều rủi ro nếu tư vấn cho khách hàng của mình thực hiện không đúng pháp luật về thuế. Vì vậy, mà hoạt động của công ty kiểm toán, tư vấn thuế đã góp phần vào việc làm giảm bớt tình trạng trốn lậu thuế, gian lận về thuế và nợ đọng thuế.

Thứ năm, công ty kiểm toán, tư vấn thuế đã gián tiếp làm giảm các vụ khiếu kiện, tránh chấp giữa doanh nghiệp và cơ quan thuế.

Như đã phân tích ở trên, thông qua việc cung cấp các dịch tư vấn thuế, công ty kiểm toán, tư vấn thuế đã góp phần rất đáng kể giúp cho đối tượng nộp thuế tăng cường sự hiểu biết và tuân thủ pháp luật về thuế, ngăn ngừa tình trạng gian lận, trốn thuế, nợ đọng thuế. Chính những điều này đã gián tiếp làm làm giảm các vụ khiếu kiện, tranh chấp về thuế giữa doanh nghiệp và cơ quan thuế.

* * *

Ngày nay, trước xu thế cải cách và hiện đại hoá quản lý thuế thì hoạt động của các công ty kiểm toán, tư vấn thuế đã góp phần vào việc xã hội hoá công tác tư vấn thuế, từng bước thay đổi quan điểm về tuyên truyền, hướng dẫn thực hiện pháp luật về thuế hoàn toàn do cơ quan thuế đảm nhận như trước đây. Chính vì vậy mà hoạt động tư vấn thuế của các công ty kiểm toán và tư vấn thuế đã được đưa vào dự thảo của Luật quản lý thuế nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho loại hình công ty này hoạt động dưới giác độ là đại diện của cơ quan thuế khi thu thuế đồng thời là đại diện cho người nộp thuế khi nộp thuế (với tên gọi là đại lý thuế). Điều này chứng tỏ rằng vai trò của công ty kiểm toán, tư vấn thuế ngày càng được nâng cao về vị trí pháp lý cũng như sự đóng góp có hiệu quả của công ty đối với việc quản lý thuế nhà nước.