Giảm thuế suất, đâu sẽ là nguồn bù đắp?

Trong tuần qua, Quốc hội đã dành một ngày để thảo luận công khai về về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và ngân sách nhà nước năm 2011; việc triển khai thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2012.

Tại phiên thảo luận này, TS.Trần Du Lịch cho rằng Chính phủ nên có thông điệp giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp – TNDN. Bởi, theo ông Lịch “trước sau cũng phải giảm, đây là thời điểm giảm có hiệu quả nhất”; và trong chiến lược cải cách thuế được Chính phủ phê duyệt, đến năm 2020 thuế suất thuế TNDN phải giảm xuống xuống 20%.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Bộ Tài chính thuế suất 25% là ở mức thấp so với mức trung bình của thế giới là 27%. Bộ trưởng cũng cho biết, sang năm sẽ nghiên cứu để đưa thuế suất thuế TNDN xuống mức phù hợp khoảng 20-23%.

Như vậy đến năm 2013 MOF mới nghiên cứu để giảm thuế suất thuế TNDN. Vậy nên câu hỏi đặt ra là bao giờ sẽ giảm và giảm bao nhiêu? Hiện mức thuế suất của Việt Nam thấp hơn mức trung bình của thế giới thì Chính phủ có quyết tâm để giảm thuế không?

Đến nay, thuế TNDN vẫn đóng góp tỷ trọng lớn trong tổng thu ngân sách nhà nước. Bình quân giai đoạn 2003 – 2010 tỷ trọng số thu thuế TNDN chiếm 29,7% tổng thu ngân sách. Vì vậy, việc giảm thuế suất thuế TNDN sẽ ảnh hưởng khá lớn đến nguồn thu NSNN.

Huy động NSNN giai đoạn 2003-2010 phân theo sắc thuế.

Nếu Việt Nam giảm ngay thuế suất thuế TNDN từ 25% xuống 20% cho năm 2012, ngân sách năm 2012 sẽ giảm 20.442 tỷ đồng, bằng 14,6% dự toán bội chi NSNN và bằng 4% tổng thu NSTW. Nếu chỉ giảm 6 tháng của năm 2012, ngân sách sẽ giảm mất 10.221 tỷ đồng.

– Nguồn dầu thô: Bộ trưởng Vương Đình Huệ cho rằng, trong điều kiện ngân sách của 5 tháng, thu là mức độ thu rất thấp so với khoảng 5 năm trở lại đây, khả năng cân đối ngân sách là rất khó. Do giá dầu thô biến động và xuống nhanh.

Nguồn thu từ dầu bản thân nó không phải là nguồn thu NSNN có tính bền vững. Vì vậy, xét về trung dài hạn, đây không thể xem là nguồn phục vụ cho việc cắt giảm thuế suất thuế TNDN.

– Cải cách thuế, chống thất thu thuế: Tháng 2/2012, Báo cáo của Tổng Cục Thuế Việt Nam cho biết tỷ lệ thất thu thuế hàng năm khoảng 1% tổng thu NSNN. Thu từ thuế TNDN bình quân chiếm khoảng 29,7% tổng thu NSNN, điều này đồng nghĩa, nếu Việt Nam cải cách thuế, chống thất thu thuế, thuế suất thuế TNDN có thể giảm từ 25% xuống còn 24% mà không ảnh hưởng đến tổng thu NSNN.

Lý thuyết kinh tế thuế đã chứng minh thuế suất cao tạo ra tổn thất vô ích cho xã hội càng lớn do tỷ lệ tổn thất xã hội tăng theo bình phương thuế suất. Ngoài ra, số thu thuế bằng thuế suất x thu nhập chịu thuế (cơ sở thuế).

Khi thuế suất giảm, doanh nghiệp có cơ hội tích lũy để tái đầu tư, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư phát triển qua đó cơ sở thuế cải thiện và nhân rộng. Một khi cơ sở thuế rộng hơn, thuế suất giảm có thể không làm số thu thuế bị giảm, ngược lại số thu thuế có thể tăng lên.

Mặc dù Bộ Tài chính trả lời rằng “sang năm sẽ nghiên cứu để đưa thuế suất thuế TNDN xuống mức phù hợp khoảng 20-23%”. Tuy nhiên, như phân tích ở trên, nếu Việt Nam đẩy mạnh công tác chống thất thu thuế, việc giảm thuế suất thuế TNDN là có thể thực hiện ngay trong năm 2012.

Ngoài ra, cải thiện tỷ trọng đóng góp của thuế thu nhập cá nhân, sẽ giúp Việt Nam nhanh chóng giảm thuế suất thuế TNDN.