Ai sẽ giám sát kiểm toán nhà nước

Kiểm toán cung cấp thông tin về độ tin cậy tài chính của doanh nghiệp, các đơn vị…, nhưng có ý kiến cho rằng còn nhiều vấn đề trong chất lượng kiểm toán.

Trao đổi với chúng tôi ông Bùi Văn Mai – Phó Chủ tịch, kiêm Tổng Thư ký Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam, cho biết:

– Kiểm toán là công việc đòi hỏi tính khách quan, trung thực rất cao vì kiểm tra tính trung thực của doanh nghiệp, các cơ quan nhà nước. Ở Việt Nam, đang có khoảng 131 doanh nghiệp kiểm toán và cơ quan kiểm toán nhà nước. Việc kiểm tra các doanh nghiệp kiểm toán, từ khi còn làm ở Vụ Chế độ kiểm toán (Bộ Tài chính) tôi đã cho cán bộ đi kiểm tra nhiều lần. Nhưng muốn đi kiểm tra cần có người của các cơ quan chức năng, đồng thời phải có người của các hiệp hội nghề nghiệp mới đảm bảo khách quan.

Các nước có những người hành nghề kiểm toán tự do thì hội nghề nghiệp và các cơ quan nhà nước khi cần kiểm tra thường huy động họ để đảm bảo tính khách quan. Việt Nam chưa có người làm kiểm toán tự do nên phải huy động người của Bộ Tài chính, các hội nghề nghiệp và ngay người của các doanh nghiệp kiểm toán.

Tuy nhiên, phải công nhận việc kiểm tra gần 10 năm qua nhằm vào thủ tục hành chính là chủ yếu, mang tính tư vấn đơn vị kiểm tra chứ chưa xử lý, kỷ luật người làm sai. Việc đình chỉ hành nghề kiểm toán hay thu hồi chứng chỉ cũng chưa được làm đúng mức.

– kiểm toán nhà nước kiểm toán những doanh nghiệp nhà nước, các đơn vị dùng ngân sách nhà nước nên vai trò rất quan trọng. kiểm toán nhà nước phải cung cấp thông tin kịp thời, có độ tin cậy và thuyết phục Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan tư pháp và các cơ quan khác. Các nước cũng giống ta, cơ quan kiểm toán nhà nước là cơ quan kiểm toán cao nhất, không có cơ quan nào kiểm tra họ nữa. Tuy nhiên, cơ chế xã hội giám sát phải rất rõ. Các tổ chức xã hội thông qua cơ chế này phải giám sát được kiểm toán nhà nước.

Đặc biệt tại nhiều nước, cơ chế để chọn tổng kiểm toán rất chặt chẽ. Chất lượng kiểm toán phụ thuộc nhiều vào tổng kiểm toán. Nhiều nước bổ nhiệm tổng kiểm toán suốt đời, có cơ chế để người phụ trách không phải lo gì về kinh tế và đi kèm là trách nhiệm to lớn.

– Bản thân kiểm toán nhà nước có quy trình tự kiểm tra nội bộ. Kiểm tra từ bên ngoài thì đúng là không có. Bộ Tài chính có quyền cấp chứng chỉ kiểm toán viên và kiểm tra các doanh nghiệp kiểm toán, nhưng Bộ Tài chính không có quyền kiểm tra kết quả kiểm toán của kiểm toán nhà nước.

Năm 2010 hiệp hội chúng tôi có kế hoạch phối hợp với Vụ Chế độ kiểm toán đi kiểm tra lại chất lượng kiểm toán, kể cả các kết luận của kiểm toán viên nhưng chỉ ở các doanh nghiệp kiểm toán. Các doanh nghiệp này chủ yếu kiểm toán các công ty nước ngoài, công ty niêm yết, tư nhân…

– Vi phạm thường thấy nhất là không thực hiện đầy đủ thủ tục kiểm toán. Chuẩn mực kiểm toán quốc tế và chuẩn mực kiểm toán VN đều đặt ra các quy trình hết sức chặt chẽ và phải nói với những người đi làm kiểm toán thì rất khắt khe. Tuy nhiên, việc tuân thủ thủ tục nào, bỏ qua thủ tục nào hoàn toàn phụ thuộc vào uy tín và trách nhiệm của các công ty kiểm toán và kiểm toán viên.

Tất nhiên, có thủ tục kiểm tra không thể bỏ qua như thủ tục kiểm tra lấy mẫu. Nhưng lấy bao nhiêu mẫu, nhiều hay ít lại tùy thuộc doanh nghiệp và kiểm toán viên.