Nghiên cứu để hoàn thiện báo cáo thường niên

Việc trình bày tốt báo cáo thường niên là một công cụ hữu hiệu để giúp nhà đầu tư hiểu hơn về doanh nghiệp. Khi nhiều nhà đầu tư biết và đánh giá cao doanh nghiệp, có nghĩa là cổ phiếu của doanh nghiệp được đánh giá cao, do vậy nó có thể ảnh hưởng tốt đến giá cổ phiếu. Sau đây là một số điểm mà người viết cho rằng, báo cáo thường niên của các doanh nghiệp Việt Nam có thể làm tốt hơn.

– Giới thiệu chiến lược của doanh nghiệp. Nhiều báo cáo thường niên có phần trình bày về tầm nhìn, sứ mệnh, giá trị cốt lõi của doanh nghiệp, nhưng một số doanh nghiệp không có phần trình bày về chiến lược phát triển hoặc trình bày khá sơ sài. Điều này có thể làm cho nhà đầu tư chưa thực sự yên tâm về khả năng phát triển dài hạn của doanh nghiệp.

– Nên trình bày các rủi ro chính mà doanh nghiệp có thể phải đối mặt trong năm tới (tức năm hiện tại của ngày phát hành báo cáo thường niên), cũng như giải pháp để ngăn ngừa. Điều này giúp nhà đầu tư tin tưởng hơn những dự báo kết quả và tình hình tài chính doanh nghiệp.

– Các số liệu tài chính quan trọng nên trình bày số liệu tài chính quan trọng của 5 năm, nhưng số liệu EPS lại không được điều chỉnh hồi tố khi có các sự kiện như chia cổ tức bằng cổ phiếu. Bởi vậy, việc so sánh EPS qua các năm là không mấy ý nghĩa, thậm chí là làm sai lệch nghiêm trọng.

– Điều chỉnh EPS hồi tố. Nếu số cổ phiếu phổ thông hay cổ phiếu phổ thông tiềm năng đang lưu hành tăng như là kết quả của việc phát hành cổ phiếu thưởng trả cổ tức bằng cổ phiếu, thì việc tính EPS cơ bản và pha loãng cho tất cả các kỳ cần phải được điều chỉnh tương ứng.

– Khi doanh nghiệp có các khoản trái phiếu chuyển đổi, chứng quyền và lựa chọn quyền mua cổ phiếu hay các công cụ tài chính mà nó có thể chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông, thì cần trình bày cả chỉ tiêu EPS pha loãng (Diluted EPS) để nhà đầu tư ước tính EPS trong những năm tới.

– Trình bày lương và thu nhập của chủ tịch HĐQT và tổng giám đốc. Nhiều doanh nghiệp không đưa chỉ tiêu này vào báo cáo thường niên hoặc chỉ đưa số liệu tổng cho cả một nhóm, ví dụ HĐQT, ban kiểm soát và ban tổng giám đốc. Có doanh nghiệp đưa ra con số phần trăm lương, thu nhập, thù lao trên tổng lợi nhuận của doanh nghiệp, nhưng nó gần như không có ý nghĩa đối với nhà đầu tư. Nếu một doanh nghiệp trả lương cao cho tổng giám đốc, chủ tịch HĐQT mà doanh nghiệp vẫn có kết quả kinh doanh tốt, thì đó là một doanh nghiệp tốt. Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp trả lương cho từng cá nhân lãnh đạo thấp mà doanh nghiệp vẫn có kết quả kinh doanh tốt, thì điều đó có thể làm cho nhà đầu tư cảm thấy bất an, bởi tính bền vững của các nhà quản trị này. Liệu họ có chuyển sang doanh nghiệp khác có mức thu nhập tốt hơn?

– Trình bày báo cáo tài chính cho số liệu của 3 năm gần nhất. Như vậy, nhà đầu tư sẽ có số liệu lịch sử dài hơn để đánh giá về doanh nghiệp, mà không cần tìn hiểu thêm báo cáo của các năm trước đó.

– Các hoạt động không tiếp tục. Các hoạt động không tiếp tục liên quan đến việc đóng cửa hoặc bán một bộ phận của doanh nghiệp. Nếu một công ty cắt bỏ một bộ phận kinh doanh nào đó, nó cần phải được báo cáo riêng biệt, nhưng kết quả kinh doanh của các bộ phận vẫn tiếp tục và các bộ phận không tiếp tục đều phải được thể hiện trên báo cáo kết quả kinh doanh hay trong thuyết minh báo cáo tài chính. Để báo cáo kết quả kinh doanh có tính so sánh tốt, thì lãi lỗ của các bộ phận không tiếp tục cần được chỉ ra riêng biệt cho tất cả các năm trong quá khứ mà bộ phận này hoạt động. Nếu không, tình hình tài chính hiện tại của công ty mà nó không bao gồm các bộ phận đã cắt bỏ sẽ không thể so sánh được với tình hình tài chính (các số liệu) quá khứ. EPS là một sự tổng hợp quan trọng, nó cần được báo cáo riêng biệt cho các hoạt động không tiếp tục.

– Báo cáo bộ phận. Nhiều doanh nghiệp làm báo cáo bộ phận rất sơ sài, trong khi nó cần thiết cho việc đánh giá rủi ro và lợi ích kinh tế của doanh nghiệp có nhiều ngành hàng khác nhau, có cơ sở ở nước ngoài hoặc có phạm vi hoạt động trên nhiều khu vực địa lý khác nhau. Báo cáo bộ phận nhằm hỗ trợ người sử dụng báo cáo tài chính hiểu rõ về tình hình hoạt động các năm trước của doanh nghiệp, đánh giá đúng về những rủi ro và lợi ích kinh tế của doanh nghiệp, đưa ra những đánh giá hợp lý hơn về doanh nghiệp.

– Báo cáo kết quả theo quý và cả năm. Hoạt động của doanh nghiệp thường có tính thời vụ (nhất là trong các lĩnh vực như bánh kẹo, đồ gỗ, thời trang…), để nhà đầu tư có cái nhìn đẩy đủ hơn về doanh nghiệp, báo cáo thường niên nên trình bày báo cáo kết quả rút gọn theo từng quý và cho 2 năm.

– Dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh. Một doanh nghiệp có tình hình tài chính, kết quả kinh doanh bình thường thì dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh là một số dương và nó thường ở mức lãi ròng sau thuế cộng với các khoản chi phí khấu hao và chi phí không phải chi tiền trong kỳ. Tuy nhiên, các khoản phải trả thương mại có thể bao gồm cả các khoản phải trả khác cho mua sắm tài sản dài hạn hay tài sản tài chính, nên dòng tiền thuần từ hoạt động kinh doanh có thể bị lẫn lộn với dòng tiền từ hoạt động đầu tư hay tài chính.

– EPS cơ bản. Chế độ kế toán của Việt Nam đưa ra cánh tính EPS chưa hợp lý. Đó là lãi dùng để tính EPS bao gồm cả các khoản quỹ khen thưởng phúc lợi không thuộc cổ đông. Nhiều công ty trích quỹ khen thưởng phúc lợi từ 5 – 15% lợi nhuận sau thuế, do vậy EPS của các công ty này bị sai lệch tương ứng./.