Thách thức mới cho tài chính Việt Nam

Trong một bài viết vừa đăng trên báo Financial Times, chuyên gia kinh tế Jonathan Pincus cho rằng, cải thiện tốc độ tăng trưởng đã bị suy giảm sẽ là một nhiệm vụ không dễ dàng đối với Việt Nam. Cách nhìn của vị chuyên gia làm việc cho chương trình Việt Nam của trường Harvard Kennedy School và hiện phụ trách chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright tại Tp.HCM có phần thận trọng hơn so với những nhận định mà các nhà quan sát quốc tế khác về tình hình kinh tế vĩ mô của Việt Nam hiện nay. Chúng tôi xin giới thiệu nội dung bản lược dịch bài viết mang tựa đề “Hard grind for Vietnam” (tạm dịch: “Công việc khó cho Việt Nam”) này.

Đợt nới lỏng tín dụng của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thời gian gần đây, được thực hiện trong bối cảnh lạm phát giảm mạnh, đã làm dấy lên những hy vọng rằng một thời kỳ tốt đẹp mới của nền kinh tế không còn quá xa. Tuy nhiên, tái khởi động tăng trưởng sẽ không diễn ra dễ dàng như thế.

Mức tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Việt Nam trong tháng 5 đã giảm xuống dưới mức 7% so với cùng kỳ năm trước, từ mức đỉnh 23% vào tháng 8 năm ngoái. Phản ứng trước sự đi xuống của lạm phát, Ngân hàng Nhà nước tuần trước cắt giảm lãi suất lần thứ 5 kể từ đầu năm, với lãi suất tái cấp vốn hạ về mức 10%. Trước đó, trong tháng 6, Ngân hàng Nhà nước đã cắt giảm trần lãi suất huy động từ 12% về 9%.

Chính phủ Việt Nam đã thành công trong việc kiểm soát lạm phát thông qua sự phối hợp giữa thắt chặt mục tiêu tín dụng và tài khóa. Lãi suất của các khoản vay thương mại đã đạt đỉnh trên 20%, các dự án đầu tư công đã bị hoãn lại, những biện pháp xử phạt mạnh tay đã được áp dụng cho hoạt động giao dịch ngoại tệ “chợ đen”. Những biện pháp này đã giúp bình ổn giá cả và tỷ giá, nhưng cũng khiến tăng trưởng kinh tế suy giảm từ 6,8% trong năm 2010 xuống còn 4,4% trong 6 tháng đầu năm nay.

Các doanh nghiệp trong nước hy vọng, sự nới lỏng tín dụng sẽ cho phép họ đảo các khoản vay cũ và sẽ tiếp sinh lực cho thị trường bất động sản vốn đang là một “nạn nhân” lớn của sự thắt chặt tín dụng.

Tuy nhiên, quan điểm lạc quan này đã bỏ qua những khoản nợ khổng lồ mà các doanh nghiệp đã tích tụ trong khoảng thời gian 5 năm qua. Các công ty Việt Nam giờ nặng nợ đến nỗi việc giảm nợ sẽ mất thời gian hơn 1 năm, thậm chí là 2 năm.

Tỷ lệ của tín dụng ngân hàng so với GDP của Việt Nam đã tăng hơn gấp đôi trong thời gian từ năm 2005-2010, từ mức 62% lên 136%. Đợt vay nợ ồ ạt đầu tiên chủ yếu là kết quả không được trù tính từ trước của những dòng vốn chảy mạnh vào Việt Nam trong các năm 2007 và 2008. Ngân hàng Nhà nước đã rơi vào thế bị động và không đủ mạnh tay trong việc hút tiền về, dẫn tới sự gia tăng của các khoản vay bằng đồng nội tệ.

Đợt tăng trưởng tín dụng thứ hai là có chủ đích. Đó là một phần trong một gói kích cầu của Chính phủ Việt Nam khi bóng đen khủng hoảng tài chính che phủ kinh tế toàn cầu vào năm 2009. Đến năm 2010, một gói kích thích quy mô nhỏ khá%2