Hướng dẫn hạch toán tài khoản tiền mặt theo thông tư 200

Hệ thống tài khoản kế toán theo thông tư 200 được áp dụng đối với các doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi thành phần kinh tế. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ thực hiện chế độ kế toán được vận dụng theo các quy định của thông tư này. Dưới đây là cách hạch toán tài khoản tiền mặt theo Thông tư 200.

>> Hướng dẫn chi tiết hạch toán tiền đang chuyển theo Thông tư 200
>> Hạch toán chuyên sâu tài khoản 111 – Tiền mặt
>> Hướng dẫn cách xử lý khi quỹ tiền mặt bị âm
>> Cách xử lý và hạch toán tiền góp vốn điều lệ

Điều 11 Thông tư 200/2014/TT-BTC quy định nguyên tắc kế toán tiền áp dụng với các tài khoản tiền mặt (tài khoản 111), tài khoản tiền gửi ngân hàng (tài khoản 112) và tài khoản tiền đang chuyển (tài khoản 113) cụ thể:

+ Bên Nợ các tài khoản tiền áp dụng tỷ giá giao dịch thực tế

+ Bên Có các tài khoản tiền áp dụng tỷ giá ghi sổ bình quân gia quyền.

+ Bên Nợ TK 1112 áp dụng tỷ giá giao dịch thực tế. Riêng trường hợp rút ngoại tệ từ ngân hàng về nhập quỹ tiền mặt thì áp dụng tỷ giá ghi sổ kế toán của TK 1122

+ Bên Có TK 1112 áp dụng tỷ giá bình quân gia quyền di động hoặc tỷ giá giao dịch thực tế.

Việc xác định tỷ giá hối đoái giao dịch thực tế được thực hiện theo quy định tại phần hướng dẫn tài khoản 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái và các tài khoản có liên quan.

+ Tỷ giá giao dịch thực tế áp dụng khi đánh giá lại số dư tiền mặt bằng ngoại tệ là tỷ giá mua ngoại tệ của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp thường xuyên có giao dịch (do doanh nghiệp tự lựa chọn) tại thời điểm lập Báo cáo tài chính.

+ Vàng tiền tệ được đánh giá lại theo giá mua trên thị trường trong nước tại thời điểm lập Báo cáo tài chính. Giá mua trên thị trường trong nước là giá mua được công bố bởi Ngân hàng Nhà nước. Trường hợp Ngân hàng Nhà nước không công bố giá mua vàng thì tính theo giá mua công bố bởi các đơn vị được phép kinh doanh vàng theo luật định.

– Các khoản tiền mặt, ngoại tệ, vàng tiền tệ nhập quỹ;

– Số tiền mặt, ngoại tệ, vàng tiền tệ thừa ở quỹ phát hiện khi kiểm kê;

– Chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại số dư ngoại tệ tại thời điểm báo cáo (trường hợp tỷ giá ngoại tệ tăng so với Đồng Việt Nam);

– Chênh lệch đánh giá lại vàng tiền tệ tăng tại thời điểm báo cáo.

– Các khoản tiền mặt, ngoại tệ, vàng tiền tệ xuất quỹ;

– Số tiền mặt, ngoại tệ, vàng tiền tệ thiếu hụt quỹ phát hiện khi kiểm kê;

– Chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại số dư ngoại tệ báo cáo (trường hợp tỷ giá ngoại tệ giảm so với Đồng Việt Nam);

– Chênh lệch đánh giá lại vàng tiền tệ giảm tại thời điểm báo cáo.

Các khoản tiền mặt, ngoại tệ, vàng tiền tệ còn tồn quỹ tiền mặt tại thời điểm báo cáo.

Tài khoản 111 – Tiền mặt, có 3 tài khoản cấp 2:

– Tài khoản 1111 – Tiền Việt Nam: Phản ánh tình hình thu, chi, tồn quỹ tiền Việt Nam tại quỹ tiền mặt.

– Tài khoản 1112 – Ngoại tệ: Phản ánh tình hình thu, chi, chênh lệch tỷ giá và số dư ngoại tệ tại quỹ tiền mặt theo giá trị quy đổi ra Đồng Việt Nam.

– Tài khoản 1113 – Vàng tiền tệ: Phản ánh tình hình biến động và giá trị vàng tiền tệ tại quỹ của doanh nghiệp.

– Đối với sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, bất động sản đầu tư thuộc đối tượng chịu thuế GTGT, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu, thuế bảo vệ môi trường, kế toán phản ánh doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ theo giá bán chưa có thuế, các khoản thuế (gián thu) phải nộp này được tách riêng theo từng loại ngay khi ghi nhận doanh thu (kể cả thuế GTGT phải nộp theo phương pháp trực tiếp), ghi:

Nợ TK 111 – Tiền mặt (tổng giá thanh toán);

Có TK 511 – Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ (giá chưa có thuế);

Có TK 333 – Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước.

– Trường hợp không tách ngay được các khoản thuế phải nộp, kế toán ghi nhận doanh thu bao gồm cả thuế phải nộp. Định kỳ kế toán xác định nghĩa vụ thuế phải nộp và ghi giảm doanh thu, ghi:

Nợ TK 511 – Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ;

Có TK 333 – Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước.

Nợ TK 111 – Tiền mặt;

Có TK 333 – Thuế và các khoản phải nộp Nhà nước (3339).

3.3. Khi phát sinh các khoản doanh thu hoạt động tài chính, các khoản thu nhập khác bằng tiền mặt, ghi:

Nợ TK 111 – Tiền mặt (tổng giá thanh toán);

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (giá chưa có thuế GTGT);

Có TK 711 – Thu nhập khác (giá chưa có thuế GTGT);

Có TK 3331 – Thuế GTGT phải nộp (33311).

Nợ TK 111 – Tiền mặt (1111, 1112);

Có TK 112 – Tiền gửi Ngân hàng (1121, 1122);

Có TK 341 – Vay và nợ thuê tài chính (3411).

Nợ TK 111 – Tiền mặt (1111, 1112);

Có các TK 128, 131, 136, 138, 141, 244, 344.

Nợ TK 111 – Tiền mặt (1111, 1112);

Nợ TK 635 – Chi phí tài chính;

Có TK 121 – Chứng khoán kinh doanh (giá vốn);

Có các TK 221, 222, 228 (giá vốn);

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.

Nợ TK 111 – Tiền mặt;

Có TK 411 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu.

Nợ TK 111 – Tiền mặt;

Có TK 338 – Phải trả, phải nộp khác.

Nợ TK 112 – Tiền gửi Ngân hàng;

Nợ TK 244 – Cầm cố, thế chấp, ký quỹ, ký cược;

Có TK 111 – Tiền mặt.

Nợ TK 121, 128, 221, 222, 228;

Có TK 111 – Tiền mặt.

– Nếu thuế GTGT đầu vào được khấu trừ, kế toán phản ánh giá mua không bao gồm thuế GTGT, ghi:

Nợ các TK 151, 152, 153, 156, 157, 211, 213, 241;

Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ (1331);

Có TK 111 – Tiền mặt.

– Nếu thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ, kế toán phản ánh giá mua bao gồm cả thuế GTGT.

Nợ TK 611 – Mua hàng (6111, 6112);

Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ (1331);

Có TK 111 – Tiền mặt.

Nếu thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ, kế toán phản ánh giá mua bao gồm cả thuế GTGT.

Nợ các TK 621, 623, 627, 641, 642,…

Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ (1331);

Có TK 111 – Tiền mặt.

Nếu thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ, kế toán phản ánh chi phí bao gồm cả thuế GTGT.

Nợ các TK 331, 333, 334, 335, 336, 338, 341;

Có TK 111 – Tiền mặt.

Nợ các TK 635, 811,…

Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ (nếu có);

Có TK 111 – Tiền mặt.

Nợ TK 138 – Phải thu khác (1381);

Có TK 111 – Tiền mặt.

Nợ TK 111 – Tiền mặt;

Có TK 338 – Phải trả, phải nộp khác (3381).

a. Khi mua hàng hóa, dịch vụ thanh toán bằng tiền mặt là ngoại tệ.

– Nếu phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái, ghi:

Nợ các TK 151,152,153,156,157,211,213,241, 623, 627, 641,642,133,… (theo tỷ giá hối đoái giao dịch thực tế tại ngày giao dịch);

Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (lỗ tỷ giá hối đoái);

Có TK 111 (1112) (theo tỷ giá ghi sổ kế toán).

– Nếu phát sinh lãi tỷ giá hối đoái, ghi:

Nợ các TK 151, 152, 153,156,157,211,213,241,623, 627, 641, 642,133,… (theo tỷ giá hối đoái giao dịch thực tế tại ngày giao dịch);

Có TK 111 (1112) (theo tỷ giá ghi sổ kế toán);

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (lãi tỷ giá hối đoái).

b. Khi thanh toán các khoản nợ phải trả bằng ngoại tệ:

– Nếu phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái , ghi:

Nợ các TK 331, 335, 336, 338, 341,… (tỷ giá ghi sổ kế toán);

Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (lỗ tỷ giá hối đoái);

Có TK 111 (1112) (tỷ giá ghi sổ kế toán).

– Nếu phát sinh lãi tỷ giá hối đoái, ghi:

Nợ các TK 331, 336, 341,… (tỷ giá ghi sổ kế toán);

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (lãi tỷ giá hối đoái);

Có TK 111 (1112) (tỷ giá ghi sổ kế toán).

– Trường hợp trả trước tiền bằng ngoại tệ cho người bán, bên Nợ tài khoản phải trả áp dụng tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm trả trước, ghi:

Nợ TK 331 – Phải trả cho người bán (tỷ giá thực tế thời điểm trả trước);

Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (lỗ tỷ giá hối đoái);

Có TK 111 (1112) (tỷ giá ghi sổ kế toán).

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (lãi tỷ giá hối đoái).

c. Khi phát sinh doanh thu, thu nhập khác bằng ngoại tệ là tiền mặt, ghi:

Nợ TK 111 (1112) (tỷ giá giao dịch thực tế);

Có các TK 511, 515, 711,… (tỷ giá giao dịch thực tế).

d. Khi thu được tiền nợ phải thu bằng ngoại tệ, ghi:

– Nếu phát sinh lỗ tỷ giá hối đoái, ghi:

Nợ TK 111 (1112) (tỷ giá hối đoái giao dich thực tế tại ngày giao dịch);

Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (lỗ tỷ giá hối đoái);

Có các TK 131, 136, 138,… (tỷ giá ghi sổ kế toán).

– Nếu phát sinh lãi tỷ giá hối đoái, ghi:

Nợ TK 111 (1112) (tỷ giá hối đoái giao dịch thực tế tại ngày giao dịch);

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (lãi tỷ giá hối đoái);

Có các TK 131, 136, 138,… (tỷ giá ghi sổ kế toán).

– Trường hợp nhận trước tiền của người mua, bên Có tài khoản phải thu áp dụng tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm nhận trước, ghi:

Nợ TK 111 (1112) (tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm nhận trước);

Có TK 131 (tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm nhận trước).

– Nếu tỷ giá ngoại tệ tăng so với Đồng Việt Nam, kế toán ghi nhận lãi tỷ giá:

Nợ TK 111 (1112);

Có TK 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4131).

– Nếu tỷ giá ngoại tệ giảm so với Đồng Việt Nam, kế toán ghi nhận lỗ tỷ giá:

Nợ TK 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái (4131);

Có TK 111 (1112).

– Sau khi bù trừ lãi, lỗ tỷ giá phát sinh do đánh giá lại, kế toán kết chuyển phần chênh lệch lãi, lỗ tỷ giá vào doanh thu hoạt động tài chính (nếu lãi lớn hơn lỗ) hoặc chi phí tài chính (nếu lãi nhỏ hơn lỗ).

– Trường hợp giá đánh giá lại vàng tiền tệ phát sinh lãi, kế toán ghi nhận doanh thu hoạt động tài chính, ghi:

Nợ TK 1113 – Vàng tiền tệ (theo giá mua trong nước);

Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.

– Trường hợp giá đánh giá lại vàng tiền tệ phát sinh lỗ, kế toán ghi nhận chi phí tài chính, ghi:

Nợ TK 635 – Chi phí tài chính;

Có TK 1113 – Vàng tiền tệ (theo giá mua trong nước).

>> Hướng dẫn chi tiết hạch toán tiền đang chuyển theo Thông tư 200
>> Hạch toán chuyên sâu tài khoản 111 – Tiền mặt
>> Hướng dẫn cách xử lý khi quỹ tiền mặt bị âm
>> Cách xử lý và hạch toán tiền góp vốn điều lệ